امروز : جمعه 28 اردیبهشت 1403
لطفا صبر کنید ...براهین اخلاقی به شکلهای مختلفی بیان شده اند ؛ اما میتوان سه الگوی کلی در آنها مشاهده کرد
1-رسیدن از امر به آمر
احکام اخلاقی به صورت امر میباشند ؛ لذا باید دستور دهنده ای داشته باشند (آمر) ؛ این آمر نمیتواند خود انسان باشد زیرا آنچه که فردی آنرا امر اخلاقی میشمارد که باید به آن گردن بگذارد ؛چه بسا فردا به آن گردن نگذارد؛ پس باید خدایی وجود داشته باشد و تکالیف اخلاقی را مقرر کرده باشد.
مسئله ی مهم در نقد این برهان اینست که اگر خدا هم مقرر کرده باشد میتوان ندیده گرفت و آنها را اجرا نکرد و سوال مهمتر اینست که این احکام اخلاقی که خداوند آنهارا بیان کرده آیا واقعا اخلاقیند؟ چنین به نظر میرسد تا فرد و جامعه ، خود را عقلا ملزم به رعایت قوانین ندانند و آنها را اخلاقی ندانند ؛ اخلاقیات را رعایت نخواهند کرد.
2- میزان زیادی از وفاق در میان احکام اخلاقی انسانها در فرهنگهای مختلف وجود دارد . بسیاری از عدم وفاقها به سلیقه های مردم بر میگردد که چندان اساسی و تعیین کننده نیست . این وفاق در کلیات اخلاقی ،نشان میدهد که نیرویی خارج از اراده های انسانی آنها را در دل انسانها نگاه داشته که آن نیرو ، خدا میباشد
درنقد این برهان میتوان گفت تا زمانی که قوله و نظریات عقلانیتری وجود دارد نیازی نیست به ماورا پناه ببریم. از نظر روانشناسی اجتماعی ،ثبات نسبی نیازهای انسان و انگیزه های اجتماعی در شخصیت انسان باعث این سطح از وفاق در قضاوتهای اخلاقی میباشد.
3-انسانها همواره سعی میکنند به بالاترین سطح اخلاقی برسند که آشکارا پیداست در شرایط زندگی این جهانی ، دستیابی به آن غیر قابل حصول است؛ پس باید جهانی دیگر باشد که به این غایات دسترسی باشد.
در واقع در این برهان که کانت بیان کرده بیان میشود که انسانها مدام در حال پیشرفت اخلاقی هستند واین مسئله در این جهان به سر انجام نمیرسد.
در نقد این برهان دو مسئله مطرح است ؛یکی اینکه آیا واقعا انسانها سعی میکنند به بالاترین درجه ی اخلاقی برسند؟ و دوم اینکه آیا اساسا مفهومی به نام بالاترین سطح اخلاقی وجود دارد ؟ اگر اخلاقیات را تابع نیازها و فهم انسانی بدانیم ؛ دیگر چنین مفهومی وجود نخواهد داشت.
شاید بتوان اخلاق را بر پایه ی خدایی که قبلا ثابت شده بنیان نهاد ؛ اما رسیدن از اخلاق به اثبات خدا نتیجه ای در بر نخواهد داشت